Epidemija HIV infekcije u Republici Srbiji krajem novembra 2013. godine

Od 1997. godine visoko aktivna antiretrovirusna terapija (HAART) je dostupna i besplatna u Republici Srbiji, tj. svi troškovi le?enja idu na teret Republi?kog zavoda za zdravstveno osiguranje za sve zdravstvene osiguranike kojima je le?enje indikovano. Od 2008. godine le?enje HIV infekcije je decentralizovano, odnosno realizuje se u Institutu za infektivne i tropske bolesti pri Klini?kom centru Srbije u Beogradu, u Klini?kom centru Vojvodine u Novom Sadu, Klini?kom centru u Nišu, a od 2009. godine i u Klini?kom centru u Kragujevcu. U periodu 2003–2012. godina registrovano je zna?ajno pove?anje osoba inficiranih HIV-om na le?enju kombinovanom antiretrovirusnom terapijom (sa 330 osoba krajem 2003. godine na oko 1100 osoba krajem 2012. godine), a od 2000. godine registrovana je i zna?ajna redukcija obolevanja i umiranja od AIDS-a (grafikon 1).

Prema zvani?no dostupnim podacima u Srbiji je krajem novembra 2013. godine živelo 1808 osoba inficiranih HIV-om. Me?utim, procene UNAIDS-a ukazuju da u našoj zemlji još oko 1800 osoba ne zna da je inficirano HIV-om. Znaju?i da HIV infekcija može dugi niz godina proticati bez ikakvih znakova i simptoma, jedini na?in da se otkrije HIV infekcija je da se osoba koja je imala neki rizik testira na HIV. Naravno da bi svako testiranje na HIV trebalo da bude dobrovoljno uz obavezno savetovanje pre i posle testiranja, a u cilju pružanja pravih i stru?nih informacija potrebnih klijentu da donese odluku da li je pravi trenutak za testiranje, ali i da prepozna stvarni rizik tj. rizi?no ponašanje koje je praktikovao ili koje i dalje upražnjava, te da isto promeni u cilju preveniranja inficiranja HIV-om u budu?nosti. S druge strane, HIV pozitivne osobe imaju mogu?nost da u?u u program pra?enja i kontrole sopstvene HIV infekcije, odnosno u program le?enja koji daje odli?ne rezultate, kako u svetu tako i u našoj zemlji, te je danas HIV infekcija hroni?no stanje sa kojim se može kvalitetno i dugo živeti, ali samo ukoliko se pravovremenim i adekvatnim specifi?nim le?enjem kontroliše replikacija HIV-a.

Od 109 novootkrivenih osoba inficiranih HIV-om u periodu od januara do novembra 2013. godine, 58 osoba (53%) je iz Beograda, 26 (24%) iz Vojvodine, a petina je iz ostalih okruga centralne Srbije (25 osoba). Registrovano je deset puta više muškaraca u odnosu na žene (99 muškarca prema 10 žena). Ve?ina novootkrivenih HIV pozitivnih osoba je uzrasta 20–49 godina (91 osoba, odnosno 83,5%), pri ?emu je svaka tre?a osoba uzrasta 20–29 godina (31 osoba, odnosno 28%). Registrovana je i jedna osoba inficirana HIV-om uzrasta 15–19 godina, kao i dva deteta uzrasta sedam i ?etiri godine koja su infekciju dobila od majki koje nisu znale da su inficirane HIV-om. U odnosu na na?in transmisije kod 84 osobe HIV je prenešen nezašti?enim seksualnim odnosom (77%), od kojih je 69 muškaraca koji su prijavili rizi?ne seksualne odnose sa drugim muškarcima. U istom periodu novoregistrovano je 8 osoba inficiranih HIV-om (7%) me?u injektiraju?im korisnicima droge, dok za osminu novoregistrovanih slu?ajeva (14 osoba tj. 13%) nije prijavljen na?in prenosa HIV-a. U analiziranom vremenskom periodu skoro svaka tre?a novootkrivena HIV pozitivna osoba je svoj HIV status saznala tek u terminalnom stadijumu infekcije (31 osoba tj. 28%), što ukazuje da se i pored dostupnog dobrovoljnog, besplatnog, poverljivog ili anonimnog testiranja na HIV pra?enog savetovanjem pre i posle testiranja u 23 grada u Republici Srbiji tokom cele godine, zna?ajan udeo osoba inficiranih HIV-om ne testira blagovremeno i na taj na?in zna?ajno redukuje mogu?nost uspešnog le?enja u cilju kontrole HIV infekcije, odnosno spre?avanja obolevanja i umiranja od AIDS-a. S druge strane, u istom periodu novootkriveno je 56 (51%) osoba inficiranih HIV-om bez ikakvih simptoma i manifestnih znakova HIV infekcije.

Od 32 novoregistrovane osobe obolele od AIDS-a u periodu januar–novembar 2013. godine, 28 je osoba muškog pola, dok su ?etiri osobe ženskog pola (odnos polova 7:1). U Beogradu je registrovano 19 slu?ajeva obolevanja od AIDS-a (59%), dok je na teritoriji Vojvodine registrovano 9 slu?ajeva klini?ki manifestnog oboljenja uzrokovanog HIV-om (28%). Najviše obolelih od AIDS-a registrovano je u uzrasnoj grupi 30–59 godina (27 osoba tj. 84%), ali je obolevanje registrovano i kod tri osobe uzrasta 20–29 godina (9%) i kod jednog deteta uzrasta 7 godina. Po na?inu transmisije 18 osoba novoobolelih od AIDS-a (56%) je registrovano me?u osobama koje su inficirane HIV-om seksualnim putem, pet (16%) me?u injektiraju?im korisnicima droge, a kod 7 osoba obolelih od AIDS-a (22%) na?in transmisije nije prijavljen.

Od ukupno registrovanih 14 osoba umrlih od AIDS-a u periodu januar–novembar 2013. godine, 9 osoba (64%) je iz Beograda, dok su na teritoriji Vojvodine registrovana tri smrtna ishoda. Odnos polova registrovanih osoba umrlih od AIDS-a u posmatranom periodu je bio u korist muškog pola (13 muškaraca i jedna osoba ženskog pola). Najve?i broj osoba umrlih od AIDS-a bio je uzrasta 40 i više godina (11 osoba tj. 79%), dok su u uzrasnoj grupi 30–39 godina registrovana tri smrtna ishoda (21%). U odnosu na transmisivnu kategoriju najve?i broj umrlih od AIDS-a registrovan je me?u osobama koje su HIV stekle nezašti?enim seksualnim kontaktom (9 osoba odnosno 64%), dok su ?etiri umrle osobe bile injektiraju?i korisnici droga (31%), a za jednu umrlu osobu nije prijavljen na?in prenošenja HIV infekcije. Registrovano je pet smrtnih ishoda (36%) kod osoba kod kojih je u 2013. godini istovremeno novodijagnostikovano nosilaštvo anti-HIVantitela i obolevanje od AIDS-a, dok je kod 8 umrlih osoba obolevanje od AIDS-a dijagnostikovano u periodu od 1997. do 2012. godine.